برای هنرمندی که مطالباتش همچنان فریاد زده می شود

این گزارش بر اساس گفت‌وگوها و روایت‌هایی به انتشار می رسد که از فعالیت‌های این هنرمند موسیقی که اتفاقا ارتباط خوبی هم با رسانه‌ها داشته، ثبت شده است. بر این اساس، به نظر می‌رسد در کنار خدماتی که توسط فریدون ناصری برای هنر موسیقی به انجام رسیده است، بعضا انتقاداتی هم به او مثلا در جایگاه رهبر ارکستر سمفونیک تهران وارد بوده است؛ چنانچه بعضا اعتقاد بر این بوده است که حضور او به عنوان رهبر ارکستر سمفونیک، مانع پیشرفت این ارکستر بوده است.

مصداق این امر را می‌توان در صحبت‌های منوچهر صهبایی که پیشتر همیشه انتقادهای خود را خیلی صریح با رسانه‌ها در میان می‌گذاشته است، یافت.

صهبایی طی گفت‌وگویی  در سال ۸۳ در تشریح مشکلات رهبری ارکستر سمفونیک عنوان کرده بود: «فعالیت‌های ارکستر سمفونیک تا سال ۶۸ تقریباً راکد بود اما در همین سال قرار بود که برای شادروان حنانه مراسم بزرگداشتی برگزار کنند، هر جای ایران را هم که می‌گردند رهبری برای اجرای این بزرگداشت توسط ارکستر سمفونیک پیدا نمی‌کنند، لذا از فریدون ناصری که دوست مرحوم حنانه و نوازنده طبل بزرگ در ارکستر فارابی بود درخواست می‌شود که این اجرا را رهبری کند.»

او ادامه داده است: «کسانی که در آن مراسم بودند خوب یادشان هست که ناصری در آن جلسه گفته بود که رهبر ارکستر نیست و این امر را فقط برای مراسم بزرگداشت حنانه قبول کرده است. به هر حال چند قطعه در مراسم اجرا شد و از آن تاریخ ناصری رهبر ارکستر سمفونیک شد. من توان موسیقایی و اطلاعات ناصری را رد نمی‌کنم اما او رهبر ارکستر نیست و در عمل باعث شده تا ارکستر سمفونیک ۱۵ سال در جا بزند.»

با این همه فریدون ناصری از جمله هنرمندانی بوده است که موضوعات و مشکلاتی را در زمان خود به آنها پرداخته است که همچنان اغلب آنها پابرجا و دغدغه هنرمندان موسیقی هستند.

یکی از موارد به زمانی برمی‌گردد که این هنرمند در سال ۸۱ در جایگاه مدیرعاملی خانه موسیقی فعالیت می‌کرده است، درحقیقت او به موضوع تأیید صلاحیت استادان موسیقی شهرستان‌ها پرداخته است؛ مسئله‌ای که امروز همچنان به صورت قرص و محکم از طرف متولیان امر پیگیری نمی‌شود.

از ناصری چنین نقل است: «نوازندگان در شهرهای دیگر با نبود آزادی و معذوریت‌های مختلفی روبرو هستند و کسانی غیر از مسوولان فرهنگی برای موسیقی آن مناطق تصمیم می‌گیرند که بدون مجوز فعالیت می‌کنند. در بخش مدیریت آموزش وزارت ارشاد، شورایی برای تصفیه این آموزشگاه‌ها تاسیس شده است. البته ما هنوز هیچ برنامه‌ای در این بخش نداریم اما طبعا استادانی که در این آموزشگاه‌ها تدریس می‌کنند باید شناخته شده باشند یا از آنان امتحان گرفته شود.»

همچنین این آهنگساز در آن برهه دغدغه انتخاب روزی به عنوان روز ملی موسیقی را داشته است و در سال ۸۱ پیشنهاد داده بوده که سومین سالگرد تاسیس خانه موسیقی در ۹ مهر ماه که همزمان با روز جهانی موسیقی است به عنوان روز ملی موسیقی نامگذاری شود؛ اتفاقی که تا سال‌ها بعد عملی نشد و در نهایت پس از مناقشه بر سر زادروز شجریان و مناسبت های دیگر برای نامگذاری روی به نام موسیقی، ششم بهمن مصادف با سالروز وفات صفی‌الدین ارموی در سال ۱۴۰۰ به عنوان روز «آواها و نواهای ایرانی» برگزیده شد.

البته بحث رعایت حقوق مادی و معنوی آثار موسیقایی در صداوسیما که به نظر می‌رسد در برهه‌ای که ناصری به عنوان عضو شورای موسیقی صدا و سیما فعالیت داشته است، تا حدودی رعایت می‌شده، روایت‌های متفاوتی از جانب افراد مختلف به همراه داشته است. درحقیقت ماجرا به این صورت بوده که ناصری در آن زمان طی گفت‌وگویی بیان کرده است که تمام آثار موسیقایی که از این رسانه پخش می‌شود، بدون استثنا از پدیدآورندگان آنها خریداری شده است.

فریدون ناصری گفته است: «ما در شورای موسیقی صداوسیما روی آثاری که برای پخش از رسانه انتخاب می‌کنیم، قیمت‌گذاری می‌کنیم و این قیمت به آهنگساز اثر ابلاغ می‌شود تا در صورت توافق با او قرارداد بسته شود. ولی شکایت هنرمندان هم به این دلیل است که آنان می‌خواهند بابت هر بار روی آنتن رفتن اثرشان، وجهی دریافت کنند، در حالی که صداوسیما چنین بودجه‌ای ندارد.»

پس از این ماجرا مجید کیانی که در آن زمان رییس مرکز حفظ و پژوهش موسیقی صدا و سیما بوده است درباره نحوه پرداخت حقوق مادی و معنوی آثار صوتی در صدا و سیما گفته بود: «پخش موسیقی در صدا و سیما دو بخش دارد؛ یکی اینکه مرکز موسیقی سازمان کار را سفارش می‌گیرد و ارکستر سمفونیک و گروه‌های موسیقی صدا و سیما آن را اجرا می‌کنند و بعد در شورای ارزش‌گذاری، این آثار قیمت‌گذاری می‌شوند. ولی در بخش دیگر آثار به خصوص در حوزه پاپ در استودیوهای خارج از سازمان ضبط می‌شوند به روی آنتن می‌روند که برخی از آنها جنبه تبلیغاتی هم دارد؛ چون پخش آنها از تلویزیون به فروششان کمک می‌کند پس برخی آهنگسازان اثر خود را رایگان به صدا و سیما می‌دهند. البته این حالت تبلیغی کمکی به شناخت موسیقی سنتی نمی‌کند؛ چراکه صدا و سیما به دنبال جذب مخاطب است و کارهای پاپ را بیشتر پخش می‌کند.»

همچنین فریدون ناصری در سال ۸۲ در انتقاد به وضعیت موزه موسیقی گفته بود: «آثاری که در موزه موسیقی به نمایش گذاشته‌اند برای آن است که بگویند موزه‌ای هست»؛ انتقادی که امروز همچنان از طرف هنرمندان موسیقی به این موزه وارد است.

این هنرمند به مسائل دیگری هم پرداخته بود که همچنان دغدغه اهالی موسیقی است و شاید تا سال‌های دیگر همچنان پابرجا باشند؛ موضوعاتی همچون حمایت نکردن شایسته از موسیقی از سوی دولت ها و نهادهای فرهنگی، نحوه صدور مجوز و موانع پیشرو، نحوه انتخاب آثار موسیقی در صداوسیما، آسیب‌هایی که رسانه‌ها به موسیقی و سلیقه شنیداری مردم وارد کرده‌اند، علاقه روزافزون مردم به موسیقی مصرفی و کپی کاری در حوزه موسیقی و … .

«عده‌ای از موسیقیدانان ما فقط ادا درمی‌آورند. بیشتر ما منتظر هستیم که ببینیم دیگران چه می‌کنند، مثلا اگر کاست یک هنرمند خوب فروش رفته، آن یکی می‌آید و به عینه کار این یکی را تکرار می‌کند، بدیهی است که این مساله موسیقی را به قهقرا می‌کشاند و موسیقیدانان را به زمین گرم می‌زند؛ همانطوری که زده است. کما این‌که حتی لاله‌زاری‌ها هم الان این پاپ را قبول نمی‌کنند و خط و مشی تعیین می‌کنند.»

درباره فریدون ناصری فیلمی هم تحت عنوان «موسیقی همه زندگی من» ساخته شده است که مرداد ۹۴ در دومین جشنواره فیلم «تصویر هنرمند» در کنار ۱۴ فیلم دیگر درباره موسیقی به نمایش درآمد.

این هنرمند سرانجام در جمعه (۱۷ تیر ماه) سال ۱۳۸۴ در ۷۵ سالگی دار فانی را وداع گفت.

پس از درگذشت او، شاهین فرهت در تیر ۱۳۸۴ به مدت دو ماه سرپرست ارکستر سمفونیک شد.

ناصری در عالم سینما هم با ساخت موسیقی فیلم‌هایی همچون «ناخدا خورشید»، «ستارخان»، «کفش‌های میرزانوروز» و … فعال بود.

او ۱۴ آبان ماه سال ۱۳۰۹ در تهران متولد شد. در نوجوانی به هنرستان عالی موسیقی وارد شد و نزد استادان برجسته‌ای موسیقی آموخت. سپس جهت ادامه تحصیل به بلژیک عزیمت کرد و نزد آندره سوری آموزش را ادامه داد. او آشنا با نوازندگی ویولنسل و سازهای کوبه‌ای و عضو شوراهای موسیقی رادیو، تلویزیون و رهبر ارکستر سمفونیک تهران بود.

ناصری همچنین دارای سابقه پژوهشی در موسیقی نواحی ایران بود. قطعه‌های میترا، رقص‌های کوهستان، لالایی و کتاب «اصطلاحات جهانی و لغات رایج ایتالیایی در موسیقی» و موسیقی روس از آثار این هنرمند فقید به شمار می‌آیند.