رسول شکوهی: حزن و اندوه و سوگواری در تمام نقاط کشور دیده میشود. تقریبا ایران عزادار اتفاقی است که افتاده است. بعد از اشتباه در اصابت موشک به هواپیمای مسافربری و از آن بدتر پنهان کاری که در این زمینه وجود داشت، موجی از نارضایتی در بخشهای مختلف اجتماعی شکل گرفت. هر چند که مقامات مسئول، این موضوع را مطرح میکنند که هیچ پنهان کاری وجود نداشته و بررسی آن زمان نیاز داشت اما افکار عمومی همچنان نسبت به این موضوع معترض است و این اعتراضات بعضا در شبکههای اجتماعی و در سطح دانشگاهها و خیابانها نیز دیده میشود.
این جنس اعتراضات به سطح چهرههای شناخته شده جامعه نیز کشیده شده است. رخشان بنی اعتماد، کارگردان شناخته شده سینمای ایران فراخوان اعتراض را در شبکههای اجتماعی شروع کرد. اما بعدا در توییتی نوشت که این دعوت با «هشدار جدی نهادهای امنیتی» مواجه شده، بنابراین برای «پیشگیری از هر بهانهجویی و برای حفظ امنیت و حفظ جان مردم داغدار» این دعوت را لغو کرد.
ماه بهمن فرصتی است برای هنرمندان که در چهارچوب جشنواره فجر آثار خود را عرضه کنند. سینما، تئاتر، موسیقی، هنرهای تجسمی و … در این جشنواره حضور دارند. جشنواره امسال اما متاثر از اتفاقات اخیر کشور شده است. بسیاری از هنرمندان در عرصههای مختلف در یک حرکت اعتراضی، آثار خود را از جشنواره خارج کردند یا انصراف خود را از حضور در این جشنواره اعلام میکنند.
اول از همه یکی از سرشناسترین چهرههای سینمای ایران این اقدام را انجام داد. مسعود کیمیایی، کارگردان مشهور سینمای ایران از جمله هنرمندانی بود که در ویدیویی کوتاه اعلام کرد که در اعتراض به سرنگونی هواپیمای مسافربری با موشک از حضور در این دوره از جشنواره فیلم فجر انصراف میدهد.
فیلم اصلی
پیمان معادی هم از حضور در جشنواره فجر انصراف داد. او نیز در اینستاگرام خود نوشت که: «همه سیاه پوشیم و عزادار. دلهایمان شکسته. جشنواره باشد برای روزهایی روشن…». همچنین وب سایت «کافه سینما» یکی از منابع خبری سینمایی اعلام کرده است بعد از یک دهه، امسال اخبار جشنواره فجر را پوشش نخواهد داد.
در بخش موسیقی نیز موزیسینهای مختلف، اعلام انصراف از جشنواره فجر کردهاند. ارکستر آرکو به رهبری ابراهیم لطفی اعلام عدم حضور کرده است. مانی جعفرزاده آهنگساز نیز در صفحه خود نوشته است: به نشانه همدلی با مردم داغدار و ستم دیده سرزمینم، امسال در هیچ یک از جشنوارههای هنری فجر شرکت نخواهم کرد. همچنین حسام اینانلو، موزیسین ایرانی نیز در صفحه خود نوشته است: این رفتار جمعی نشانهای از اعتراض موزیسینها خواهد بود به وضع کنونی ایران.
کیوان ساکت هم در اینستاگرامش نوشت: «به نشانه همدلی با مردم داغدار و ستمدیده سرزمینم امسال در هیچ جشنواره هنری فجر حضور پیدا نخواهم کرد نه به عنوان هنرمند نه در مقام داور یا کارشناس مدعو و نه در نقش مخاطب و ببیننده هیچ یک از آثار». علیرضا قربانی، خوانندهای که کنسرتهایش در دی ماه را لغو کرد نیز گفت: «با آلام روحی بسیار، مصمم به تعهد حرفهای و اجتماعی خود، برای لغو کنسرتها اقدام کردیم». علی قمصری، آهنگساز و نوازنده و هانا کامکار، خواننده و نوازنده نیز هرگونه حضور در جشنواره فجر را تحریم کردند.
در زمینه تئاتر نیز فضا به مانند دیگر حوزهها است. خبرها حاکی از این است که حدود ۱۰۰ هنرمند تئاتری مشهد از ۳ گروه نمایشی از حضور در جشنواره فجر انصراف دادهاند. شماری از گروههای تئاتری هم از شرکت در جشنواره تئاتر فجر انصراف دادهاند؛ از جمله گروه اجرای نمایش مکبث، گروه نمایش در اتاق باد میوزد، گروه نمایش «بیوه سیاه، بیوه سفید» و گروه نمایش آواز قو.
صابر ابر طراح و کارگردان «همان چهار دقیقه»، آرش دادگر کارگردان نمایش «مکبث»، علیرضا کوشکجلالی، گروه اجرایی نمایش «آواز قو» به کارگردانی پریزاد سیف، گروه اجرایی نمایش «من» به کارگردانی سیاوش پاکراه، امیراحمد قزوینی بازیگر نمایش «پروانه الجزایری»، علی صفری کارگردان نمایش «کرونوس»، مژگان خالقی نویسنده و بازیگر نمایش «بیوه سیاه، بیوه سفید»، امیر نجفی کارگردان و تمامی اعضای گروه نمایش «مشق شب»، سجاد تابش کارگردان نمایش «در اتاق باد میوزد»، مهدی شفیعی زرگر نویسنده «همهی فرزندان مکبث»، پرستو گلستانی، سه گروه نمایشی «آدیداس»، «جانی سکیکی» و «خدای جنگ» از مشهد، مانی جعفرزاده و محمدحسین معارف هنرمندانی هستند که تاکنون از حضور در جشنواره تئاتر فجر انصراف دادهاند.
گروههای شناخته شده و ناشناخته دیگری نیز هستند که رفته رفته به این جمع انصرافیها میپیوندند. در عکس زیر تعداد دیگری از هنرمندان تئاتر را میبینیم که به این شیوه انصراف خود را از جشنواره تئاتر فجر اعلام کرده اند.
داوران بخش تجسمی جشنواره فجر نیز در اطلاعیه خود، اعلام استعفا کردهاند. در این اطلاعیه، داوران بخش عکس، کارتون، گرافیک، سفال و سرامیک و تعدادی از داوران بخش خوشنویسی، موضع قاطع خود را در عدم حضور در این جشنواره اعلام کردهاند. داوران بخش گرافیک در بیانیه خود نوشته اند: رنج از حد توان ما افزون شده است. در شرایط فعلی نه تاب ادامه دادن داریم و نه توان خاموش گریستن. کیانوش غریب پور نیز در صفحه اینستاگرام خود اعلام کرده است از مدیریت هنری جشنواره هنرهای تجسمی فجر کناره گیری میکند.
ابراهیم حقیقی دبیر دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر به همراه تعدادی از دبیران و داوران بخشهای مختلف این جشنواره از حضور در جشنواره امسال استعفا کردند، ولی هنوز مشخص نیست اداره کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این استعفا را خواهد پذیرفت یا خیر. کامبیز درمبخش، علی درخشی، جمال رحمتی و کیارش زندی از کارتونیستهای معروف و داوران بخش کارتون جشنواره فجر هم کنارهگیری کردند و گفتند: «کاری از ما برنمیآید و تلخی قلمهایمان از تلخی کامهایمان نمیکاهد پس ما کناره گیری میکنیم». رضا رینهای، دبیر بخش خوشنویسی جشنواره فجر نیز از حضور در این جشنواره انصراف داد.
کانون فیلمنامهنویسان سینمای ایران در بیانیهای خواستار «رسیدگی فوری، پاسخگویی و محاکمهی عاملان اتفاق و مقصران اطلاعرسانی دیرهنگام به مردم ایران» شدند. فیلمنامهنویسان ایرانی در این بیانیه نوشتند: «آرزو داشتیم تماشای آنچه مینویسیم و روی پرده نقش میبندد، بتواند روشنگر و التیامبخش زخم مردمی باشد که سالهایی سخت را پشت سر میگذارند. افسوس؛ که سینما هنر لحظه نیست».
در مقابل، اما گروههایی بودند که نسبت به این اعتراض مخالفت داشتند. گروههایی که همسو با این افراد بودند، ولی این سبک از اعتراض را نمیپسندیدند. آنها بر این عقیده هستند که درست است که ما نسبت به این اتفاقات اعتراض داریم، ولی بهتر این است که در عرصه حضور داشته باشیم. نگاههای مختلفی نسبت به این اقدامات وجود دارد، ولی یک نگاهی که بیشتر به آن پرداخته شده و صدای بیشتری نیز دارد به صورت کلی با حضور چنین افرادی مخالف است.
وحید یامین پور و حمید رسایی از چهرههای رسانهای و سیاسی جریان اصولگرایی در توییتهای جداگانهای نسبت به این اتفاق واکنش نشان دادند و از آن استقبال نیز کرده اند. آنها به این گونه اعتراضات اشاره کرده و با بی فایده دانستن آن، تاکید کرده اند بهتر است مسئولین مربوطه در وزارت ارشاد و صدا و سیما با آن برخورد کنند و دیگر اجازه حضور چنین افرادی در چنین جشنواره هایی و صداوسیما داده نشود. اشاره حمید رسایی به چند مجری صداوسیما است که اعلام کرده اند دیگر حاضر به همکاری با این رسانه نیستند.
به هر صورت هنرمندان سرمایههای کشور هستند. نمیتوان حرف و صدای آنها را نادیده گرفت. باید به سراغ آنها رفت تا با یک رویکرد همدلانه برای بهبود شرایط، اقدام کرد. میتوان این جشنواره و هزاران جشنواره دیگر را نیز بدون هیچ مشکلی برگزار کرد. اما وقتی بخشی از دلسوزان کشور که در بخش هنری مشغول فعالیت هستند حرفی را به این صورت مطرح میکنند به جای طرد و لعن باید صدایشان را شنید. شاید گفته شود که هنرمندان احساساتی هستند و هیجانی برخورد میکنند، ولی نمیتوان از مطالبات به حق این گروه غافل شد. این بار اما این حرفها نه صنفی است و نه به دنبال سهم خواهی هستند. آنها خود را از یک جشنواره بزرگ و دیده شدن عمومی دور میکنند تا صدای خود را به گوش مسئولین برسانند. باید صبر کرد و دید که آیا این صدا به گوش مسئولین مربوطه میرسد یا باز هم قرار است ابراز بی اطلاعی کنند.