تصویر کاریکاتوری از مصدق در «خائن کشی»

در دومین روز از نمایش آثار چهلمین جشنواره فیلم فجر در اصفهان، منتقدان به تماشا «خائن کشی» فیلم پر حاشیه مسعود کیمیایی نشستند. فیلمی که با پیش تولید و تولید سنگین همراه بوده و گروهی از بازیگران مطرح در آن نقش آفرینی می‌کنند. از طرفی این فیلم به دلیل انصراف مسعود کیمیایی از جشنواره جز آثار پرحاشیه محسوب می‌شود.

بسیاری از طرفداران کیمیایی امید داشتند تا پس از ناکامی این کارگردان مؤلف در سال‌های اخیر، با یک اثر قابل دفاع و استاندار از کیمیایی مواجه شوند. اما به نظر می‌رسد این انتظارها تاکنون برآورده نشده است. خبرگزاری مهر اصفهان با همکاری انجمن منتقدان حوزه هنری استان اصفهان در این دوره نیز به ارزیابی آثار حاضر در چهلمین جشنواره فیلم فجر می‌پردازد. در همین راستا منتقدان اصفهانی درباره این فیلم نظرات خود را با خبرنگار مهر به اشتراک گذاشتند که در ادامه می‌خوانیم:

کیمیایی سال‌های سال است که تمام شده

علی شمس، سینماگر اصفهانی درباره «خائن کشی» می‌گوید: فکر می‌کنم کیمیایی سال‌های سال است که تمام شده، عجیب است که کسی قرار نیست این واقعیت را بپذیرد. فیلمنامه گُم، ضعف‌درام، تله‌تئاتر، غوغای هزینه و آکسسوار و از همه مهم‌تر فاجعه بازیگری! فیلم پر از ستاره است و گویی همه بازیگران تصمیم گرفته‌اند تا بدترین بازی خود را جلوی دوربین ببرند. متأسفانه فیلم و کیمیایی، چیزی برای عرضه ندارند.

محمد مهدی شیخ صراف نیز خائن کشی را اثری ارزیابی می‌کند که به واسطه طراحی صحنه، نورپردازی و تصویربردار در خلق فضا موفق است اما در همین نقطه متوقف می‌ماند و فیلم به خاطر طی نکردن مسیر مشخص و نداشتن قصه به کلافی سردرگم می‌ماند که ارجاعات تاریخی نیز به جذابیت آن کمکی نکرده است. وی می‌گوید: فیلم جدید مسعود کیمیایی مانند موزه است و باید توجه کنیم که سینما با موزه فرق دارد. فیلم ترکیبی از تصاویر برای بازسازی فضاهایی متعلق به هفتاد سال قبل است. مخاطب امروزی را به بانک، حمام، خانه جمعی، پیاله فروشی، شیره کش خانه، قمارخانه، پادگان، زندان، نخست وزیری و… می‌برد و در نهایت تصویری از محمد مصدق هم به او ارائه می‌کند اما در هر صورت چیزی غیر از این تصاویر خام و مشتی دیالوگ پر طمطراق مبهم دستگیر تماشاگران فیلم نمی‌شود و هیچ احساسی در اون بر انگیخته نمی‌کند. نمی‌شود اسم این روایت موزه‌ای از یک دوره را سینما گذاشت.

فیلم‌برداری سلامی مهم‌ترین ویژگی «خائن کشی» است

مصطفی حیدری، منتقد و مدیر دفتر تخصصی سینما اصفهان اظهار می‌کند: این فیلم با نگاه و رویکرد مؤلف محور کار قابل دفاع است اما فارغ از نگاه مؤلف و با رویکرد نئوفرمالیستی، اغتشاش در همه فضای فیلم به ویژه فیلمنامه موج می‌زند. این شلختگی و سردرگُمی در بازی‌ها هم نمایان است. اما فیلمبرداری مسعود سلامی با نگاه نوآرگونه و طراحی صحنه و لباس کمی از ناکامیِ فیلمِ فیلمسازِ تاثیرگذارِ ما کم می‌کند.

مریم محمدی، منتقد سینما نیز اعتقاد دارد که فیلم‌برداری «خائن کشی» مهم‌ترین نقطه قوت آن است و توضیح می‌دهد: شاید اگر فیلمبرداری تحسین برانگیز مسعود سلامی نبود فیلم هیچ گزینه مثبتی برای دنبال کردن نداشت. بازی‌های سطحی، انتخاب زوج‌های نامناسب بازیگری، شعارهای نچسب که به سختی در دهان بازیگران می‌چرخد و صحنه‌های کشدار و جان‌فرسا برای مخاطب که دنبال خط قصه‌ای حتی کمرنگ برای دنبال کردن می‌گردد مخاطب را ناامید از قصه گویی و کارگردانی روی صندلی سینما دل‌زده برجا می‌گذارد. کاش این هیاهو برای لااقل حرفی مهم بود نه قصه‌ای ازهم‌گسیخته و تکه پاره با صحنه‌های درهم و شلخته.

مصدق کاریکاتوری در «خائن کشی»

فرزان معظم از چهره‌های باسابقه سینمایی در اصفهان نیز می‌گوید: وقتی فیلم خائن کشی را تماشا می‌کنیم اولین سوالی که به ذهن می‌رسد این است که خائن کیست؟ فیلم با دکوپاژ و طراحی صحنه آشنای مسعود کیمیایی ساخته شده است، اما فاقد قصه منسجم است.

محمد بزرگ، منتقد و روزنامه‌نگار سینمایی نیز درباره آخرین ساخته کیمیایی تصریح می‌کند: نه درباره خیانت است نه در دفاع از آرمان‌های مصدق اثر بخش. گسستگی در پیرنگ فیلم، نوعی جدا بودگی را بین مخاطب و اثر ایجاد می‌کند. شمایلی که از مصدق با بازی بازی فرهاد آییش معرفی می‌کند بسیار کم‌مایه و تقلیل یافته نسبت به شخصیت وی بوده که به نوعی کاریکاتوریزه شده و به هیچ وجه حس سمپاتی را نسبت به شخصیت مصدق تبیین نمی‌کند. فیلمبرداری فیلم به خوبی از سریال بی کی بلایندرز الهام گرفته شده ولی در بازنمایی آن دهه ناتوان بوده و در نهایت به دلیل گسست در روایت درام در اثر شکل نمی‌گیرد.

زبان «خائن کشی» ضد مردم است

جمال احمدی، منتقد دیگری است که درباره خائن کشی نظر منفی دارد و می‌گوید: فیلم با فضاسازی امیدوارکننده ای آغاز می‌شود اما تعدد شخصیت‌ها و نبود شخصیت محوری که مخاطب را همراه کند باعث می‌شود عقب بنشینیم و صرفاً مجموعه‌ای از اتفاق‌ها را با نماهای کارت پستالی ببینیم. در همین حین بازی‌های نپخته هم ما را از همراهی باز می‌دارد. فیلم مثل شخصیت‌هایش، خسته است و تلاشی برای بازی گرفتن نکرده. این امر باعث شده دیالوگ‌ها بی‌مقدمه و شعاری باشد. «مردم» هم فقط کلمه‌ای است در دهان بازیگرها و الا مردمی در فیلم مشاهده نمی‌شود و حتی باید گفت زبان فیلم اگر زبانی داشته باشد، به شدت ضد مردم است.

رسول احمدی، تحلیل‌گر سینما نیز درباره «خائن کشی» تاکید می‌کند: فیلمی که حتی نمی‌تواند مخاطبان خاص سینما و استاد! را راضی کند، چه برسد مردمی که حتی اگر اهل سینما باشند وسط این آشفته‌بازار نمی‌توانند بفهمند قصه از چه قرار هست! حیف ماجرای دکتر مصدق و زحماتش برای ملی‌شدن نفت که این‌طور چرک و مبهم به تصویر کشیده شده. وقتی می‌خواهند هویت روشنفکر جماعت را به مردم و مبارزه و خون بچسبانند، نتیجه بهتر از این نمی‌شود. بد نیست برای فروش گیشه، فیلم را به عنوان یک طنز با بازی مهران مدیری و سام درخشانی و دیگران به مخاطب قالب کنند.

حرف خارج از زمانه کاریکاتوری می‌شود

محمد اسماعیلی، منتقدی است که مسعود کیمیایی را در آرزوی ساخت قیصری دیگر تشبیه می‌کند و می‌گوید: کیمیایی دست و پای بیهوده می‌زند و نمی‌خواهد باور کند که به همان اندازه که گفتن حرفی در زمانه خودش جذاب است در غیر آن کاریکاتوری می‌شود و البته کیمیایی توان بروز رسانی آن حرف را هم ندارد، کلکسیونی از هیچ، اصلاً قصه‌ای وجود ندارد که بتوان از قوت و ضعفش صحبت کرد، هنوز علاقه مند به گفتن دیالوگ‌های لوتی منشانه و فضاهای رفاقتی است که چون در قالب درام ریخته نمی‌شود بی‌معنا به نظر می‌رسد.

امیر محزونیه، روزنامه‌نگار و فعال فرهنگی نیز درباره «خائن کشی» تصریح می‌کند: قرار است فیلم حرف‌های مهمی از امروز را در قالب روایتی تاریخی که واقعیت هم ندارد بزند. نتیجه یک فیلم مشوق و معلق شده است. کل فیلم بازی با کلمات است! خائن کشی تلاش کیمیایی برای بیان حرف‌های مهمی است بدون هیچ داستان خوب و فیلمنامه‌ای یک تشویش است. در خائن کشی قرار است دیالوگ‌ها و فیلمبرداری جور بقیه را بکشند که نهایتاً ناتوانند. چند قهرمان که ظاهراً از سیاست خسته شده‌اند برای کمک به ملت قیام می‌کنند. نتیجه باورهای کیمیایی به نگاه رمانتیک باوری. قهرمان‌هایی با فلسفه و نگاه رمانتیک به دنیای خودشان با امیدهای واهی که بر پوچی که از آن گریزان هستند اضافه می‌کنند و از ابهام و پیچیدگی آن کم نمی‌کنند.

در نهایت منتقدان اصفهان به «خائن کشی» مسعود کیمیایی از پنج ستاره نمره کمتر یک معدل ۰.۸۶ ستاره دادند که جدول آن به شرح زیر است: