کتاب‌های متعددی ماه‌های اخیر در حوزه موسیقی منتشر شدند که بیشتر آنها در حوزه‌های پژوهشی و آموزشی گونه‌ها و سازهای مختلف این حوره هستند، به مناسبت سی‌وسومین دوره هفته کتاب، بعضی از کتاب‌های منتشر شده حوزه موسیقی در یک سال اخیر را مرور می‌کنیم.
بازنشر یک اثر ۸۱ ساله برای ویولن
کتاب «بیست‌وشش آهنگ، چهارمضراب‌های ویلن، ردیف اول و دوم» اثر قاسم نیک‌پو با بازنویسی کامپیوتری، گردآوری شرح حال و آثار مؤلف توسط شهاب مِنا پس از ۸۱ سال بازنشر شده، ویرایش نُت‌ها توسط بهرنگ آزاده و طراحی جلد توسط زهرا نازیار انجام شده است.
این اثر شامل ۲۶ چهارمضراب برای ویُلُن (پانزده چهارمضراب در چپ‌کوک و یازده چهارمضراب در راست‌کوک) ساخته مؤلف است که پیش از این در سال ۱۳۲۹ منتشر شده بود.
در تبلیغات اثر در «مجله موزیک ایران»، مردادماه ۱۳۰۸، آمده است: «کتاب بیست‌وشش قطعه چهارمضراب معروف، اثر قاسم نیک‌پو، بهترین قطعات ضربی است که استاد فقید، ابوالحسن صبا، نواختن آن را به شاگردان توصیه می‌کرده است.»
برخی از چهارمضراب‌های مندرج این کتاب حاوی آرشه‌ها و تکنیک‌های خاص و منحصربه‌فرد مؤلف هستند و برخی دیگر مشابه چهارمضراب‌های ویلن ابوالحسن صبا؛ نواختنشان چالش‌برانگیز و تمرینشان جذاب است به طوری که شایسته است مجدداً در کارگان آموزش ویُلُن ایرانی مورد استفاده قرار گیرند.
قاسم نیک‌پو (۱۳۵۵-۱۲۹۶) از مکتب درویش‌خان بهره‌برده بود و سال‌های ۱۳۰۹ تا ۱۳۱۸ به تحصیل در هنرستان موسیقی دولتی به مدیریت استاد علی‌نقی وزیری پرداخت. پس از دو سال هنرآموزی موسیقی در تنکابن (شهسوار) و دریافت مدال علمی و تقدیرنامه به واسطه فعالیت‌ها و لیاقتی که از خود جهت تعلیم و تربیت نوآموزان بروز داده بود، از ۱۳۲۰ به سمت هنرآموز کلاس‌های اول، دوم و سوم متوسطه هنرستان عالی موسیقی منصوب شد و از همین سال همکاری و نوازندگی در رادیو را نیز آغاز کرد و یکی از تک‌نوازان رادیو شد و در اکثر فعالیت‌های هنری انجمن موسیقی ملی که خودش یکی از اعضای مؤسس آن بود شرکت می‌کرد و در ردیف اول ویلن می‌نواخت. او در رادیو یکی از نوازندگان بزرگ و مؤثر ارکسترهای «گلها» و «نکیسا» و رهبر ارکسترهای مختلف رادیو، از جمله «ارکستر شماره یک»، «شماره دو»، «شماره سه»، «شماره شش» و… بود و در این ارکسترها به نواختن ویلن و پیانو می‌پرداخت.
نیک‌پو، ۱۲۰ ترانه ساخت و در اوقات فراغت به مطالعه ردیف‌های آواز استادان موسیقی ایرانی نظیر آقامیرزاعبدالله، اسماعیل‌خان و درویش‌خان، صرف وقت کرد که حاصل آن تهیه ردیفی از آوازهای ایرانی است که برای ویلن تنظیم کرده و تاکنون به انتشار نرسیده است.
«ردیف موسیقی ایرانی برای آواز و جواب آواز»
کتاب «ردیف موسیقی ایرانی برای آواز و جواب آواز به روایت استاد عبدالله دوامی» با گردآوری زنده‌یاد فرامرز پایور، بازنگری و تعلیقات رهام شیرمحمد و محمدرضا شیرمحمد در ۲۴۸ صفحه به همراه لوح فشرده در ۲۷ قطعه منتشر شده است، احسان عابدی صدابرداری و ملیحه محسنی طراحی جلد کتاب را برعهده داشتند.
درباره این اثر، به قلم محمدرضا شیرمحمد آمده است: «این کتاب بازنویسی کتاب ردیف آوازی استاد دوامی به گردآوری فرامرز پایور است که ضمن حفظ وفاداری به اصل کتاب مرجع، با تصحیح جملات، آن را برای آموزش و درک آواز و جواب آواز سازهای ایرانی به ویژه تار و سه‌تار کاربردی‌تر کرده است. به این منظور اشعار به صورت هجابه‌هجا در زیر نُت‌ها درج شده و تقطیع‌ها با الگوهای ریتمیک معمول و یک‌دست نگاشته شده است. همچنین ضمن ارائه مبانی اولیه‌ای برای آواز، تمرین‌هایی در این راستا در پیوست صوتی ارائه شده است.»
عبدالله خان دوامی (۱۲۷۰ روستای طاد، تفرش – ۲۰ دی ۱۳۵۹) از استادان و ردیف‌دانان موسیقی اصیل ایرانی بود. دوامی در هشت سالگی به تهران مهاجرت کرد. در نوجوانی به شاگردی علی‌خان نایب‌السلطنه درآمد و ردیف آوازی راست‌پنجگاه را از او فراگرفت. بعدها نزد استادان دیگری نظیر میرزا عبدالله، آقاحسینقلی، درویش‌خان و حسین‌خان اسماعیل‌زاده نیز تعلیم دید. در آن زمان مدرسه‌ای شبانه برای موسیقی به ریاست رکن‌الدین خان مختاری تأسیس می‌شود و از عبدالله دوامی، ابوالحسن صبا و علی‌اکبر خان شهنازی (پسر میرزا حسینقلی) دعوت به عمل می‌آید تا در سه مرحله ابتدایی، متوسطه و عالی تدریس کنند.
در زمان انقلاب مشروطه، عبدالله دوامی به همراه شماری از هنرمندان بنام موسیقی سنتی ایران همچون درویش خان به منظور ضبط صفحات موسیقی به خارج از کشور سفر کردند که حاصل آن چند مجموعه از تصانیف و رنگ‌های موسیقی ایرانی بود. شغل اصلی دوامی مربوط به موسیقی نبود، او هفت سال در اداره پست مشغول بود و پس از آن در وزارت دارایی کار می‌کرد تا زمانی که بازنشسته شد.
به گفته روح‌الله خالقی، دوامی استاد برگزیده نواهای ضربی و تصنیف بود. زیدالله طلوعی، محمود کریمی، فرامرز پایور، محمدرضا شجریان، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، شهرام ناظری، داریوش طلایی، رامبد صدیف، اکبر گلپایگانی، نصرالله ناصح‌پور، رضوی سروستانی و مجید کیانی از شاگردان دوامی بودند. تحریرهای چکشی، غلت، آکسان، ملودی پردازی زیبای گوشه‌ها و تلفیق موسیقی‌سازی و آوازی برخی از ویژگی‌های آوازی دوامی است.
دوامی همراه با ابوالحسن اقبال‌آذر، درویش خان، سیدحسین طاهرزاده و باقرخان رامشگر برای ضبط موسیقی اصیل ایرانی روی صفحه گرامافون در سال ۱۲۹۳ به تفلیس سفر کردند. به دلیل رخ دادن جنگ جهانی اول نسخه‌های زیادی از این صفحه‌ها به ایران نرسید. پس از آن دوامی تا مدت‌ها آثارش را ضبط نکرد و تنها به صورت خصوصی ردیف موسیقی خود را برای شاگردانش ضبط می‌کرد. ردیف آوازی دوامی بعداً به طور کامل توسط فرامرز پایور جمع‌آوری و منتشر شد.
سه رساله موسیقی از روزگار صفوی
کتاب «سه رساله موسیقی از روزگار صفوی» (رسالات امیرخان گرجی و آقا مؤمن مصنّف) با مقدمه، تصحیح و تعلیق محمود سیدهندی، پیشگفتار محمد فشارکی و طراحی جلد نوید غیاثی اصفهانی شامل ۲۰۶ صفحه است.
در توضیح این اثر آمده است: رسالات موسیقی امیرخان گرجی و آقامؤمن مصنف علاوه بر ارزش موسیقایی که اصحاب علم موسیقی قدیم از آن آگاهند، از نظر تاریخی؛ به سبب تصانیفی که در موضوعاتی مانند فتح‌نامه‌ها دارد و نیز از نظر زبان و لهجه؛ به سبب مشکول بودن شعر و ترنمات بعض تصانیف، فواید متعدد دارد. مضافاً اینکه ترانه‌های متعددی را شامل است و به لحاظ متفاوت بودن قالب شعر، دریچه‌ای تازه برای بررسی شعر و تصنیف در عصر صفوی به روی پژوهشگران می‌گشاید.»
«پای صحبت استاد فرامرز پایور»
کتاب «پای صحبت استاد فرامرز پایور؛ مجموعه مصاحبه» با گردآوری رامتین نظری‌جو نویسنده، مدرس و نوازنده سنتور شامل ۲۴۴ صفحه است. طرح روی جلد اثر مهدی فراهانی است.
در توضیح این کتاب به قلم نظری‌جو آمده است: «مجموعه پیش رو دربرگیرنده مصاحبه‌های مطبوعاتی و شنیداری (رادیویی و تلویزیونی) استاد فرامرز پایور است که قریب به اتفاق آنها طی سال‌های ۱۳۵۰-۱۳۷۶ با ایشان انجام شده‌اند. این مصاحبه‌ها منعکس‌کننده دیدگاه‌ها، نظرات، تجربیات و خاطرات استاد پایور است و بدون تردید، هم برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر موسیقی کلاسیک ایرانی و هم برای اهل پژوهش جالب توجه و خواندنی خواهند بود.»
فرامرز پایور (زاده ۲۱ بهمن ۱۳۱۱- درگذشته ۱۸ آذر ۱۳۸۸ در تهران) موسیقیدان، ردیف‌دان، آهنگساز، مدرس و نوازنده سنتور و محقق موسیقی ایرانی بود. وی چهره ماندگار و یکی از تأثیرگذارترین‌های چهره‌های موسیقی ایرانی است. پایور پلی میان میراث ابوالحسن صبا و مرتضی محجوبی و جریانی بود که جوانان موسیقیدان و تحصیل‌کرده در دانشکده هنرهای زیبا از اوایل دهه ۱۳۵۰ به راه انداختند و الگوی موسیقی ایرانی امروزی شدند. در فاصله زمانی بین این دو، یعنی حدود پانزده سال، هیچ‌کس جز پایور، کار جدی و پیگیر در زمینه موسیقی اصیل انجام نمی‌داد.
پایور در اجراهای گروهی خود با شماری از نخبگان موسیقی ایرانی مانند جلیل شهناز و هوشنگ ظریف (تار)، رحمت‌الله بدیعی و علی اصغر بهاری (کمانچه)، حسن ناهید و محمد موسوی (نی)، حسین تهرانی و محمد اسماعیلی (تنبک) همکاری کرده است. پایور دهه ۱۳۶۰ به همراهی جلیل شهناز، علی‌اصغر بهاری، محمد اسماعیلی و محمد موسوی، «گروه اساتید موسیقی ایران» را سازمان داد و سرپرستی، آهنگسازی و نوازندگی سنتور را در آن به عهده گرفت. این گروه، آثار ماندگاری با محمدرضا شجریان و شهرام ناظری اجرا کردند.
پایور همچنین با خوانندگان دیگری از جمله عبدالوهاب شهیدی، محمود خوانساری، احمد ابراهیمی، نادر گلچین، حمیدرضا نوربخش و علیرضا افتخاری همکاری کرده است.
«دف و نی» بیژن کامکار
کتاب «دف و نی» اثر بیژن کامکار (نوازنده دف) و محمدعلی کیانی‌نژاد (نوازنده نی) به کوشش جاوید ابراهیم‌پور، احمد پرواز و پویان جمشیدی در ۹۹ صفحه منتشر شده است. این کتاب حاوی پارتیتورهای آلبوم «دف و نی» بیژن کامکار و محمدعلی کیانی‌نژاد است. این آلبوم سال ۱۳۷۰ منتشر شده و شامل ۱۴ قطعه موسیقی در سبک سنتی و فولکلور ایرانی است که اشعار آن از شاعرانی مانند مولانا، حکیم سنایی، حافظ شیرازی، میرزا حبیب خراسانی و مهرداد اوستا انتخاب شده‌اند. «دف و نی» نمونه‌ای ارزشمند از موسیقی سنتی ایرانی است که ترکیبی زیبا از سازهای دف و نی را به نمایش می‌گذارد.
بیژن کامکار نوازنده برجسته دف و پدر دف ایران همراه با محمدعلی کیانی‌نژاد اثری را خلق کرده که در عین سادگی فضا، معنادار و ماندگار است و در کتاب دف و نی بیژن کامکار ثبت شده است. از آثار دیگر کامکار که به صورت کتاب منتشر شده است، کتاب «آموزش دف» است.
بیژن کامکار خواننده موسیقی سنتی، نوازنده سازهای تار، تنبک، رباب و دف و از اعضای گروه کامکارها متولد سال ۱۳۲۸ در ارومیه است، او آموزش موسیقی را زیر نظر پدرش حسن کامکار آغاز کرد. بیژن کامکار است، نخستین فردی است که دف را از فضای خانقاه به فضای کنسرت و جهان موسیقی معرفی کرد. کامکار به پیشنهاد محمدرضا لطفی در یکی از کنسرت‌های گروه کامکار برای نخستین بار از ساز دف استفاده کرد و به عبارتی مخاطبان موسیقی را به صورت جدی با این ساز آشنا کرد.
«ده قطعه برای نی»
کتاب «ده قطعه برای نی» اثر زنده‌یاد حسن ناهید موسیقیدان و نوازنده نی با آوانگاری احمد پرواز و طراحی جلد زهرا نازیار به همراه فایل صوتی اجرای قطعات منتشر شده است، قطعات این کتاب از دو آلبوم صوتی «ابوعطا: سولوی نی حسن ناهید» و «آوای نی، نی حسن ناهید» گزینش و آوانگاری شده‌اند.
در این کتاب آوانگار طی پیشگفتار خود به بررسی ویژگی‌های نی‌نوازی استاد حسن ناهید براساس آثار به جامانده از او پرداخته و علاوه بر شرح حال استاد فقید، ۱۹ عکس نفیس و کمتر دیده‌شده از او به اهتمام ناشر گردآوری و ارائه شده است.
در بخشی از پیشگفتار آوانگار (احمد پرواز) درباره این مجموعه آمده است: «نگارش آثار استاد حسن ناهید به منظور شناساندن شیوه بدیع نوازندگی ایشان از اهداف اصلی کتاب حاضر است. بررسی و آموختن آثار استادان تأثیرگذار دارای سبک و شیوه خاص نوازندگی می‌تواند راه را برای به دست آوردن امکانات وسیع ساز از نظر صدادهی، تنوع ریتمیک، تکنیک‌های مختلف و ملودی‌پردازی هموار سازد.
بی‌تردید استاد حسن ناهید از بهترین‌های موسیقی ما محسوب می‌شود و در نوازندگی نی دارای سبک و شیوه خاص خود است و بررسی این شیوه (که کمتر به آن پرداخته شده) می‌تواند مسیر تازه‌تری را پیش روی هنرجویان این ساز قرار دهد.
آلبوم‌های «ابوعطا» و «آوای نی» مجموعه‌ای از ظرافت‌های هنری و ذوق استاد ناهید است که شنیدن آن به لحاظ بافت و جمله‌بندی‌های منظم و حساب‌شده حس و حال بدیعی را برای شنونده رقم می‌زند. در کتاب حاضر ده قطعه ضربی از نواخته‌های استاد حسن ناهید در این دو آلبوم آوانگاری شده‌اند.»
حسن ناهید موسیقیدان و نوازنده ساز نی سال ۱۳۲۲ در کرمان متولد شد اما به دلیل شغل نظامی پدر به همراه خانواده به شیراز نقل مکان کرد. با شنیدن نوای نی حسن کسایی از رادیو به صدای نی علاقه‌مند شد و پس از چندی به نزد ایشان در اصفهان رفت و از محضر وی بهره‌های بسیار برد، به طوری که با پشتکار و اراده از معدود نی‌نوازانی شد که در سبک اجرا، سونوریته و انگشت‌گذاری دارای امضای شخصی است.
ناهید سال ۱۳۳۹، به فراگیری خط نُت نزد حسین دهلوی پرداخت و به عنوان هنرآموز نی هنرستان عالی موسیقی ملی مشغول تدریس شد. ناهید، نخستین نی‌نوازی است که از روی نُت می‌نواخت و در نُت‌نوازی و دشیفراژ قوی بود.
همکاری با سیزده ارکستر بزرگ از جمله فعالیت‌های حرفه‌ای این نوازنده نی از دهه سی به بعد بود که موجب شد شخصیت ویژه‌ای به این ساز ببخشد. ناهید از هفده سالگی به مدت شصت سال نواهای درخشانی را در کارنامه هنری خود به جا گذاشته است. آلبوم‌های «گل و نی»، «آوای نی» و «ابوعطا» از جمله آثار تکنوازی نی منتشر شده از اوست.
«آوای خیال» نوید افقه
کتاب «آوای خیال» (آوانگاری آلبوم، تحلیل سبک‌شناسی آثار نوید افقه) با تالیف و پژوهش سیامک برقی شامل ۱۱۴ صفحه به همراه آلبوم صوتی است. «آوای خیال» مجموعه‌ای از آثار افقه است که نخستین بار در آلبومی به همین نام در سال ۱۳۷۷ ضبط و در سال ۱۳۷۸-۱۳۷۹ در دو مرحله منتشر شده است. این کتاب جمع‌آوری و نُت‌نویسی و تحلیلی بر موسیقی این آلبوم است که به کوشش سیامک برقی انجام و منتشر شده است.
برقی که خود دانش‌آموخته و فارغ‌التحصیل کارشناسی‌ارشد رشته اتنوموزیکولوژی از دانشگاه تهران است، آوانگاری آلبوم و تحلیل سبک‌شناسی این آثار را در بخشی از پایان‌نامه دانشگاهی خود ارائه کرده است.
آلبوم «آوای خیال» سال ۲۰۰۱ در فرانسه توسط شرکت CDA تولید شده است که شامل مجموعه قطعات دوباره ضبط‌شده سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۴ نوید افقه است.
نوید افقه نوازنده تمبک و پژوهشگر موسیقی در مقدمه این کتاب نوشته است: «این اثر را به مرور در تمرین‌های مکرر تکمیل و معمولاً در کنسرت‌ها اجرا کرده‌ام و البته بخشی از آن به طور بداهه در سال ۱۳۷۸ به هنگام ضبط در استودیو اتفاق افتاده است، مانند قطعه سماع که فضاسازی برای چند تمبک است. کتاب حاضر نگاهی است بر اثر تکنوازی تمبک اینجانب در آلبوم آوای خیال؛ که از دو منظر ۱- تاریخ عناصر لحن ساز و ۲- نظرگاه نشانه‌شناسانه به آن پرداخته شده است.
تاریخ عناصر لحن ساز به چگونگی چیدمان‌ها به عنوان هسته‌های معنایی این شکل از نوازندگی می‌پردازد و نگاه نشانه‌شناسانه از تبدیل توده‌های صوتی به نگارش‌ها، امکان واکاوی شکلی ساخت‌ها و پرداخت‌ها و عوامل ساختمانی و سازهای را به وجود می‌آورد و در درک ایجاد و ایجاب فونتیک این زبان نوازندگی کمک به سزایی می‌کند.
قطعه‌های ضبط شده در آلبوم صوتی (به جز قطعه سماع) در کنسرت‌های رسمی از جمله در کنسرت مردادماه ۱۳۷۴ در تالار وحدت به همراهی ارکستر استاد فرامرز پایور به عنوان بخش تکنوازی و یا در قالب ارکستر اجرا شده است. ذکر این موضوع را از آن جهت لازم دانستم که در یکی دو سال اخیر برخی از نوازندگان تمبک بخش‌هایی از تم‌های اصلی این آثار را (به واسطه آموزش مستقیم اینجانب و یا شنیدن در کنسرت‌های متعدد فراگرفته‌اند) اجرا نموده‌اند.»
«فراسوی نغمه‌ها»
جلد دوم کتاب «فراسوی نغمه‌ها» مجموعه مقالات پدیدارشناسی موسیقی با ترجمه و تألیف محمدرضا عزیزی پژوهشگر و آهنگساز منتشر شده است. این کتاب به بررسی موسیقی از منظر پدیدارشناسی می‌پردازد؛ رویکردی که موسیقی را نه به عنوان صرفاً ساختاری صوتی بلکه به مثابه تجربه‌ای زیسته، پویا و معنادار در نظر می‌گیرد.
در مقدمه این کتاب آمده است: موسیقی، پیش از آن‌که در قالب نظامی صوتی یا ساختاری نظری تعریف شود، تجربه‌ای زیسته و حضوری پویا در جهان انسانی است. هر نغمه، هر اجرا و هر شنیدن، بخشی از فرایندی است که زندگی را می‌سازد و معنا می‌بخشد. از همین منظر است که رویکرد پدیدارشناسی می‌کوشد به جای تقلیل موسیقی به مجموعه‌ای از قواعد نظری یا ساختارهای از پیش‌تعیین‌شده، آن را به مثابه امری زیسته و پدیدارشونده در آگاهی هنرمند و شنونده درک کند. کتاب «فراسوی نغمه‌ها ۲» تلاشی است در جهت واکاوی همین تجربه بنیادین؛ تجربه‌ای که در مرز میان اندیشه و عمل، میان نظریه و زیست موسیقایی شکل می‌گیرد.
این مجموعه شامل مقالاتی ترجمه‌شده و تألیفی است که هر یک از منظری تازه به جنبه‌هایی از تجربه موسیقایی می‌نگرند: از «اجرا» به عنوان رویدادی یگانه و غیرقابل تکرار، تا «بدن‌مندی» و نقش جسمانیت در خلق و دریافت موسیقی؛ از «فهم» به عنوان رخدادی تفسیری، تا «گفت‌وشنود موسیقایی» که در آن موسیقی خود به مجرای ارتباط و مشارکت بدل می‌شود. این مقالات می‌کوشند نشان دهند که موسیقی تنها مجموعه‌ای از صداها نیست بلکه جریانی است که در نسبت با بدن، ذهن، سنت، و جمع شکل می‌گیرد و در هر بار اجرا، معنای تازه‌ای می‌یابد.
نگاه میان‌رشته‌ای این اثر، بر آن است تا پلی میان فلسفه و موسیقی برقرار کند. در جهان امروز، که موسیقی همزمان میراثی سنتی و عرصه‌ای برای خلاقیت نو است، چنین نگاهی بیش از هر زمان دیگر ضرورت دارد. پدیدارشناسی موسیقی امکان می‌دهد که هم به ژرفای تجربه‌های زیسته هنرمندان در بسترهای گوناگون پرداخته شود و هم پرسش‌های فلسفی بنیادین درباره چیستی هنر و خلاقیت طرح گردد.
انتشار جلد دوم «فراسوی نغمه‌ها» ادامه مسیری است که در جلد نخست آغاز شد؛ مسیری برای گشودن افق‌های تازه در اندیشیدن به موسیقی ایرانی و پیوند آن با جریان‌های نظری معاصر در جهان. امید است که این کتاب، نه تنها برای پژوهشگران فلسفه هنر و دانشجویان موسیقی، بلکه برای هنرمندان و شنوندگانی که به درکی عمیق‌تر از تجربه موسیقایی می‌اندیشند، الهام‌بخش باشد.»
جلد نخست «فراسوی نغمه‌ها» مجموعه مقالات میان‌رشته‌ای مرتبط با موسیقی ایرانی سال ۱۴۰۱ با تالیف محمدرضا عزیزی منتشر شد.
«آرش کمانگیر»
کتاب پارتیتور «آرش کمانگیر» با آهنگسازی و تنظیم برای ارکستر پژمان طاهری با طراحی جلد مهدی فراهانی شامل ۱۹۲ صفحه است.
در توضیح این اثر به قلم طاهری آمده است: «سال ۱۳۸۳ و به وقت ضبط تصنیف «ایران کهن»، هنرمند ارجمند، شهرام ناظری، منظومه آرش کمانگیر سروده سیاوش کسرایی را برای ساختن اثری پیشنهاد داد. در انتخاب اولیه‌ام، با توجه به حجم منظومه، چیزی در حدود یک‌سوم این منظومه را با توجه به سلیقه و حس و حالم انتخاب کردم و در تابستان همان سال با گروه «ایرانی» و سازبندی معمول آن ضبط کردیم و استاد هم آن را خواند.
ماجرای ضبط آن سال و قطعاتی که ضبط کردیم به نوعی پیش رفت که هیچ‌گاه کامل نشد ولی از کارهای آن تابستان و آن ضبط خاطره‌انگیز بعدها دو اثر منتشر شد با شمایلی بهتر و کامل‌تر؛ یکی «امیرکبیر» و دیگر همین «آرش کمانگیر» که داستان آن البته مانند تمام همکاری‌های من با شهرام ناظری حکایتی است.»
«ترانه‌های آفتاب»
کتاب «ترانه‌های آفتاب» تألیف محمدرضا توسلی، مجموعه‌ای از ۸۳ ترانه ماندگار و خاطره‌انگیز موسیقی ایران در یکصد صفحه است که بخشی از خاطرات نسل دیروز و امروز مردمان این سرزمین را شکل داده‌اند و برای هنرجویان و علاقه‌مندان به نوازندگی سازهایی مانند گیتار و کیبورد مناسب است.
تمامی ترانه‌های کتاب، در دو صفحه روبه‌روی هم، طوری نگاشته شده‌اند که در صفحات فرد، نُت آوانگاری شده قطعه همراه با آکوردهای آن و در صفحه زوج مقابل آن، متن فارسی ترانه، همراه با همان آکوردها آورده شده است که برای برخی نوازندگان گیتار یا کیبورد الگوی ساده‌تری برای نواختن محسوب می‌شود.
از ویژگی کتاب «ترانه‌های آفتاب» می‌توان به تنظیم ساده گام‌ها اشاره کرد. این موضوع برای سهولت در آموزش و نوازندگی است، کتاب به ترانه‌هایی پرداخته که عموما خاطره‌انگیز هستند که برخی از آنها عبارتند از؛ مرغ سحر، گل سنگم، سلطان قلب‌ها، گل گلدون، بهار دلنشین، نازنین مریم، بوی گندم و الهه ناز.
قطعات «ترانه‌های آفتاب» علاوه بر اینکه برای اجرا توسط بسیاری از سازها مانند گیتار، کیبورد، ویولن، فلوت و سازدهنی مناسب هستند، می‌توانند به عنوان تمریناتی مفید برای هنرجویان وزن‌خوانی و سرایش (سلفژ) مورد استفاده قرار گیرند. همچنین قابلیت دونوازی یا حتی گروه‌نوازی قطعات، به صورت اجرای همزمان ملودی و آکورد آنها نیز با توجه به آکوردگذاری‌های بالای نُت‌ها باید مدنظر قرار گیرد.
در ضمیمه یک کتاب، به اختصار، مبانی گام‌شناسی، آکوردشناسی و آکوردهای هم خانواده افزوده شده است تا هنرجویان با مراجعه به آنها، در صورت لزوم بتوانند قطعات کتاب را به تونالیته‌های دیگر نیز انتقال دهند. در ضمیمه ۲ نیز جداول حداقل آکوردهای مورد نیاز برای کیبورد، پیانو و گیتار ارائه شده است.
سی‌وسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار «بخوانیم برای ایران» از ۲۴ تا ۳۰ آبان ماه برگزار می‌شود.
